“Gia cố” trụ cột dự phòng trong hệ thống y tế TP Cần Thơ Bài 2: Thách thức của hệ thống YTDP TP Cần Thơ

Sự phát triển của an ninh phi truyền thống và thách thức dịch bệnh

Thế giới hiện nay đang trải qua sự phát triển và biến đổi không ngừng, đặt ra nhiều thách thức mới về an ninh phi truyền thống, đặc biệt là trong lĩnh vực dịch bệnh. Ðại dịch COVID-19 cùng với những hệ lụy kèm theo đã tác động nghiêm trọng đến sự phát triển toàn cầu. Không chỉ vậy, trong hai năm qua, chúng ta còn chứng kiến sự xuất hiện trở lại của những dịch bệnh đã từng được kiểm soát, gây ra nhiều khó khăn cho công tác y tế dự phòng (YTDP). Ngành y tế tại TP Cần Thơ cũng đang đối mặt với những thách thức tương tự trong bối cảnh hiện tại.

Khó khăn trong công tác y tế dự phòng

Cử nhân Y tế công cộng Nguyễn Vi Linh, Trưởng Trạm Y tế xã Tân Thới, huyện Phong Ðiền, đã chia sẻ về những khó khăn mà Trạm đã trải qua trong thời điểm dịch COVID-19 bùng phát. Những cán bộ y tế tại đây chưa từng thực hiện việc test COVID và phải dựa vào hướng dẫn từ cấp trên. Khi có ca bệnh xuất hiện, họ đã phải gấp rút đến từng hộ dân để thực hiện điều trị. Mặc dù rất sợ hãi nhưng nhiệm vụ vẫn phải hoàn thành. Các cán bộ y tế đã làm việc liên tục trong nhiều tháng để kiểm soát tình hình dịch bệnh.

Hiện nay, nếu có dịch bệnh khác xảy ra, Trạm Y tế xã vẫn trong tình trạng bị động. Nhân lực ít ỏi, mỗi cán bộ phải đảm nhận nhiều chương trình khác nhau, trong khi cơ sở vật chất lại xuống cấp và trang thiết bị không đầy đủ. Kinh phí hàng năm chỉ khoảng 10 triệu đồng cho tất cả các hoạt động, khiến cho việc ứng phó với tình huống khẩn cấp trở nên rất khó khăn.

Khó khăn trong nguồn lực và ngân sách

Theo kết quả giám sát của Chương trình phát triển Liên Hiệp Quốc tại Việt Nam, trong số 10 trạm y tế ở TP Cần Thơ, có tới 8 trạm không đáp ứng đủ điều kiện về cơ sở vật chất và trang thiết bị. Thứ trưởng Bộ Y tế Ðỗ Xuân Tuyên cho biết tình hình y tế dự phòng trong cả nước và tại TP Cần Thơ bị xem nhẹ so với công tác khám chữa bệnh. Hầu hết các bệnh viện hiện nay chú trọng vào khám chữa bệnh để tạo nguồn thu, điều này cũng dễ hiểu trong bối cảnh các đơn vị phải thực hiện tự chủ về tài chính.

Bác sĩ CKII Nguyễn Việt Dũng, Giám đốc Trung tâm Y tế quận Ô Môn, cho biết đơn vị đang gặp nhiều khó khăn về tài chính, đặc biệt là trong việc tự chủ ngân sách. Mặc dù có 50 biên chế, hiện chỉ có 45 người làm việc và không thể tuyển thêm do thiếu kinh phí. Quốc hội đã có nghị quyết yêu cầu dành ít nhất 30% ngân sách y tế cho công tác dự phòng nhưng thực tế tại TP Cần Thơ và cả nước vẫn chưa thực hiện được.

Vấn đề thù lao và sự không đồng nhất trong mô hình y tế

Các vấn đề liên quan đến thù lao cho cán bộ y tế cũng đang gây ra những khó khăn trong công tác phòng chống dịch. Quy định hiện tại cho biết cán bộ chỉ nhận được mức thù lao rất thấp cho mỗi đêm trực, điều này ảnh hưởng đến động lực làm việc và sự gắn bó với trạm y tế. Anh Lương Quang Vinh, Trưởng Trạm Y tế phường Trường Lạc, cho biết thêm rằng mỗi trạm chỉ có từ 5-7 biên chế nhưng phải đảm nhận 18-20 chương trình khác nhau, dẫn đến việc khối lượng công việc lớn nhưng thù lao không tương xứng.

Sự không đồng nhất về mô hình trung tâm y tế giữa các quận, huyện cũng tạo ra khó khăn cho hệ thống y tế cơ sở trong lĩnh vực dự phòng. BS CKII Huỳnh Minh Trúc, Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP Cần Thơ, cho biết mô hình trung tâm y tế hai chức năng cần có sự tâm huyết của lãnh đạo để không bị lơ là công tác dự phòng, nếu không sẽ dễ dẫn đến nguy cơ bùng phát dịch.

Nguy cơ mới và sức ép lên công tác y tế dự phòng

Đại dịch COVID-19 đã để lại nhiều hệ lụy, trong đó có việc gián đoạn cung ứng vaccine cho chương trình tiêm chủng mở rộng, dẫn đến sự bùng phát của dịch sởi tại Cần Thơ. Tính đến giữa tháng 12-2024, thành phố đã ghi nhận hơn 1.000 ca sốt phát ban nghi sởi, trong khi đó năm 2023 không có ca nào. CDC Cần Thơ cho biết hơn 90% trường hợp dương tính với virus sởi là ở nhóm chưa tiêm hoặc không rõ tình trạng tiêm chủng.

Trong bối cảnh hiện tại, ngành Y tế TP Cần Thơ đã tăng cường công tác khám và điều trị, giám sát và xử lý các ca bệnh liên quan. Cần Thơ cũng đã xin Trung ương cung cấp vaccine để tổ chức tiêm chủng cho trẻ em từ 1-10 tuổi. Các dịch bệnh như sốt xuất huyết và tay chân miệng cũng đang có nguy cơ bùng phát, tạo thêm áp lực cho hệ thống y tế địa phương.

Tình hình bệnh không lây nhiễm gia tăng

Không chỉ có các bệnh lây nhiễm, các bệnh không lây nhiễm cũng đang gia tăng, gây nhiều hệ lụy cho sức khỏe cộng đồng. Các bệnh như tăng huyết áp, tiểu đường, bệnh tim mạch và ung thư đang ngày càng trẻ hóa. Theo thống kê của Bộ Y tế năm 2023, khoảng 200.000 người tử vong mỗi năm vì bệnh tim mạch, trong khi có khoảng 7 triệu người mắc bệnh tiểu đường. Tại Cần Thơ, 30% người từ 40 tuổi trở lên mắc bệnh tăng huyết áp và 18% mắc tiểu đường. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe cá nhân mà còn tạo ra gánh nặng cho gia đình và xã hội.

Để giảm thiểu nguy cơ bùng phát dịch bệnh, việc thực hiện tốt công tác YTDP là rất cần thiết. Chỉ khi có sự đầu tư đúng mức cho công tác dự phòng, chúng ta mới có thể hạn chế được sự phát triển của các dịch bệnh trong tương lai.