“Gia cố” trụ cột dự phòng trong hệ thống y tế TP Cần ThơBài 3: Định vị lại vai trò của y tế dự phòng trong tình hình mới

Gỡ khó cho y tế dự phòng

Để giải quyết những khó khăn cho y tế dự phòng (YTDP), cần có những quyết sách toàn diện hơn, đặc biệt là về nguồn lực tài chính. YTDP có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và chăm sóc sức khỏe ban đầu cho cộng đồng. Trong thời gian qua, Đảng, Nhà nước và Bộ Y tế đã có nhiều biện pháp kịp thời nhằm tháo gỡ khó khăn cho hệ thống YTDP. Những chủ trương và cơ chế mới này đang tạo động lực cho sự phát triển của y tế cơ sở và giúp đội ngũ cán bộ y tế làm công tác dự phòng vững tâm hơn trong nghề nghiệp của mình.

Phát triển đồng đều các trụ cột y tế

Để củng cố và hoàn thiện mạng lưới y tế cơ sở, vào cuối năm 2023, Ban Bí thư đã ban hành Chỉ thị 25-CT/TW nhằm nâng cao chất lượng hoạt động của y tế cơ sở trong bối cảnh mới. Sở Y tế TP Cần Thơ đã tư vấn cho Thành ủy ban hành kế hoạch 265-KH/TU và UBND thành phố ban hành Kế hoạch số 95-KH/UBND để triển khai Chỉ thị này. Theo PGS.TS.BS Hoàng Quốc Cường, Giám đốc Sở Y tế TP Cần Thơ, bên cạnh việc tăng cường đầu tư cho y tế cơ sở và YTDP, Bộ Y tế cần có những phương án cụ thể để tháo gỡ khó khăn cho mô hình y tế ở cấp quận, huyện, cũng như cần một cơ chế đặc thù cho trung tâm y tế 1 chức năng, vì hiện tại các trung tâm này không có nguồn thu từ dịch vụ, dẫn đến khó khăn trong việc tự chủ tài chính và chi trả lương cho cán bộ. Nếu tình hình không được cải thiện, các trung tâm này có nguy cơ phải đóng cửa.

Đổi mới phương thức hoạt động

Trong việc đổi mới phương thức hoạt động của y tế cơ sở, Bộ Y tế đang chủ trương tập trung vào việc phòng bệnh và nâng cao khả năng phát hiện sớm các bệnh tật. Mục tiêu đặt ra là nâng cao vai trò của hệ thống y tế tuyến đầu trong công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu và nhân rộng mô hình bác sĩ gia đình. Theo Chỉ thị 25, đến năm 2030, hơn 95% dân số sẽ được quản lý sức khỏe tại tuyến y tế cơ sở. Quyết định 1300/QĐ-BYT cũng đã đưa ra bộ tiêu chí quốc gia về y tế xã giai đoạn đến năm 2030, trong đó yêu cầu người trên 40 tuổi phải được tầm soát các bệnh tăng huyết áp và đái tháo đường.

Đồng bộ 3 trụ cột y tế cơ sở

Bộ Y tế đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo để đảm bảo hệ thống y tế cơ sở phát triển đồng bộ cả 3 trụ cột: khám chữa bệnh, dự phòng và dân số. Mới đây, Thông tư số 32/2024/TT-BYT yêu cầu các trung tâm y tế tuyến quận, huyện phải tham mưu với cấp ủy và chính quyền địa phương để thực hiện đồng bộ 3 nhiệm vụ của y tế cơ sở. Các chỉ tiêu của y tế cơ sở trong 3 lĩnh vực này cũng phải được đề cập trong nghị quyết của đại hội Đảng, nhằm đảm bảo sự phát triển đồng đều. Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên, việc xem nhẹ bất kỳ một trong ba trụ cột này có thể khiến địa phương đó không hoàn thành nhiệm vụ y tế của mình.

Thách thức trong ứng phó dịch bệnh

Nhiều chuyên gia cho rằng, để giải quyết thách thức trong việc ứng phó với dịch bệnh, các quốc gia cần tăng cường đầu tư vào hệ thống y tế nhằm chuẩn bị tốt hơn cho việc dự báo, phát hiện và ứng phó kịp thời với dịch bệnh. Để thực hiện hiệu quả công tác YTDP, cần có sự thay đổi phù hợp về tổ chức bộ máy, chức năng nhiệm vụ, cũng như khả năng cung ứng dịch vụ. YTDP không chỉ tập trung vào việc phòng bệnh truyền nhiễm mà còn cần chú trọng đến bệnh không lây nhiễm, qua đó góp phần bảo vệ và nâng cao sức khỏe cho người dân trong bối cảnh mới.

Cần cơ chế và đãi ngộ đặc thù

Theo BS CKII Huỳnh Minh Trúc, Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Cần Thơ, ngành y tế thành phố đã học hỏi nhiều kinh nghiệm từ đại dịch COVID-19 để nâng cao năng lực phòng, chống dịch. Cần tăng cường năng lực ứng phó của hệ thống y tế cơ sở, phân tuyến kỹ thuật cho các đơn vị y tế, đồng thời huy động sự tham gia của cả y tế tư nhân để đáp ứng nhu cầu phòng, chống dịch. Đầu tư vào cơ sở vật chất và thiết bị cho các cơ sở y tế cũng là điều cần thiết. Quan trọng hơn là sự thống nhất trong chỉ đạo của Thành ủy, UBND và sự phối hợp của các ban ngành trong công tác phòng, chống dịch.

Tự chủ tài chính cho y tế cơ sở

Về vấn đề tự chủ tài chính, BS CKII Trần Bá Thành, Giám đốc Trung tâm Y tế huyện Phong Điền, đề xuất Bộ Y tế cần có những điều chỉnh hợp lý đối với các quy định liên quan đến tự chủ tài chính. Hiện tại, các trung tâm y tế quận huyện không thể tính đủ chi phí vào giá dịch vụ. Trung tâm Y tế huyện Phong Điền hiện chỉ đủ để chi lương, không thể chi cho thu nhập tăng thêm của viên chức và người lao động. Nếu không có sự thay đổi về cơ chế, hoạt động của các trung tâm này sẽ gặp nhiều khó khăn.

Đầu tư cho y tế cơ sở

Ông Nguyễn Hoàng Ba, Bí thư Quận ủy Ô Môn, nhấn mạnh rằng để tháo gỡ khó khăn cho y tế cơ sở, quận sẽ tăng cường đầu tư, đổi mới cơ chế tài chính và nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước. Quận cũng sẽ vận động sự hỗ trợ từ các tổ chức và cá nhân trong và ngoài nước để đầu tư cho cơ sở vật chất và trang thiết bị y tế. Cùng với đó, quận sẽ đổi mới phương thức phân bổ ngân sách, giữ vai trò chủ đạo của Nhà nước trong việc tăng chi cho y tế cơ sở dựa trên kết quả hoạt động thực tế.

Nguồn nhân lực y tế cơ sở

Hiện nay, TP Cần Thơ có gần 2.000 nhân viên y tế ở cấp quận, huyện, xã phường và gần 600 nhân viên y tế ấp. Trong 10 năm qua, 100% trạm y tế tại Cần Thơ đều có bác sĩ, và tất cả các trạm y tế đều đạt chuẩn y tế quốc gia. Trong bối cảnh hiện tại, các địa phương và ngành y tế đang triển khai nhiều giải pháp nhằm nâng cao nguồn nhân lực cho y tế cơ sở. Việc luân chuyển, điều động nhân lực y tế để hỗ trợ cho y tế cơ sở là rất quan trọng, cùng với đó là công tác đào tạo và bồi dưỡng cho đội ngũ nhân viên y tế tại đây.

Cơ chế tài chính quyết định sự phát triển

Có thể nói, cơ chế tài chính chính là yếu tố quyết định cần được tháo gỡ để tăng cường nguồn lực đầu tư cho y tế cơ sở, nâng cao hiệu quả chăm sóc sức khỏe và phòng, chống dịch bệnh trong cộng đồng. Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho biết, Bộ sẽ áp dụng phương thức Nhà nước đặt hàng và giao nhiệm vụ cho y tế cơ sở. Với mức kinh phí trung bình 10 triệu đồng mỗi năm, không đủ để đảm bảo hoạt động của trạm y tế. Do đó, Bộ Y tế sẽ sớm ban hành các thông tư quan trọng về định mức kinh tế kỹ thuật và gói dịch vụ y tế cơ bản cho tuyến y tế cơ sở, nhằm tạo điều kiện cho y tế cơ sở phát triển đồng đều cả ba trụ cột.